تورم چیست مفهوم Inflation در اقتصاد به زبان ساده + انواع تورم
تورم چیست همانگونه که یک موجود جاندار بیمار می شود اقتصاد یک کشور یک منطقه و حتی جهان نیز گاهی دچار بیماریهائی می گردد. یکی از این بیماریهای پر خطر پیچیده و درد زای اقتصادی تورم نام دارد.
تورم (به فرانسوی: Inflation، انفلاسیون) (به انگلیسی: Inflation، اینفلِیشِن)
تورم چیست؟
تورم عموما به معنی افزایش غیرمتناسب سطح عمومی قیمت‌ها در نظر گرفته میشود. به سخن دیگر، تورم، روند فزاینده و نامنظم افزایش قیمت‌ها در اقتصاد است. هر چند بر پایه نظریه‌های گوناگون، تعریف‌های متفاوتی از تورم ارائه میشود؛ اما تمامی آنها به روند فزاینده و نامنظم افزایش در قیمت‌ها اشاره دارند. مفهوم امروزی تورم، در سده نوزدهم میلادی رواج یافت. پیش از آن، مفهوم دیگری از تورم وجود داشت که جهت نشان دادن افزایش حجم اسکناس‌های غیرقابل تبدیل به طلا به کار برده می‌شد.
می‌توان نرخ تورم را نشان‌دهنده افزایش یا کاهش یا ثبات در قیمت مصرف‌کننده کالاها و خدمات دانست.
به عبارت دیگر؛ تورم، پدیده‌ای است که در آن، پول شما وسایل کمتری را برای شما می‌خرد.
انواع تورم:
- تورمی که با توجه بشرایط تقسیم بندی می گردد بر دو نوع است:
- قابل پیش بینی
- غیر منتظره
- تورم به خاطر ویژگیهای ماهوی و ذاتی خود نیز به انواع گوناگون تقسیم می شود:
- عادی
- پنهانی
- تقاضائی
- هزینه ای
- وارداتی
- جهنده
- رکودی
اهمیت نرخ‌تورم چیست؟
منوجان تورم یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی است که کاربردهای اساسی و متنوع این شـاخص در برآورد قدرت خرید پول کشور، اندازه‌گیری روند درآمد و هزینه واقعی خانوارها، تعدیل مزد و حقوق و محاسبه حساب‌های ملی، اهمیت و جایگاه شاخص مزبور را در بررسی و برنامه‌ریزی اقتصادی نشان می‌دهد.
نحوه محاسبه نرخ‌تورم چگونه است؟
نرخ‌تورم بر اساس درصد تغییرات شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی خانوارها محاسبه میشود. به طور کلی شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی خانوارها یگانه ملاک سنجش تغییرات بهای کالاها و خدمات مصرفی خانوارها و تعیین نرخ‌تورم در اقتصاد است که اقلام کالاها و خدمات منتخب آن بر اساس سبد کالاهایی است که بیشترین مصرف را در عموم خانوارها (سبد کالاهای پایه) دارد. به این طریق رابطه منطقی بین کالاهای مورد مصرف عموم خانوارها و اقلامی که جهت تعیین تورم قیمت‌گیری میشود برقرار می‌گردد.
در محاسبات نرخ‌تورم به چند روش ارائه میشود:
- روش تورمِ ماه جاری نسبت به ماه قبل
- روش تورمِ ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل (تورمِ نقطه‌به‌نقطه)
- روش نرخ تورمِ ناشی از شاخص تغییرات در دوازده ماه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل
انواع تورم به طور دقیق‌تر و جزئیات بیشتر
تورم پنهان: تورمی که در آن قیمت اجناس ثابت بوده ولی کیفیت محصولات کاهش می یابد.
تورم رسمی: تورمی که به خاطر افزایش عرضه‌ی ارز از طرف دولت ایجاد میشود.
تورم ساختاری: تورمی که به علت افزایش قیمت ها به خاطر وجود تقاضاهای بیش از اندازه ایجاد می شود. در این نوع تورمحقوق ها به دلیل فشار و کمبود در بعضی بخش‌ها افزایش پیدا می‌کند؛ این تورم در کشورهای در حال توسعه بسیار زیاد رخ می دهد.
تورم سرکش: افزایش سرعت و بدون محدودیت قیمت‌ها را تورم سرکش می گویند و نتایجی مانند کاهش ارزش پول، گسستگی روابط اقتصادی و فروپاشی نظام اقتصادی کشور است. معمولا بعد از جنگ ها و همزمان با انقلاب ها تورم سرکش ایجاد می شود و از مثال های آن می توان به افزایش ۲۵۰۰ درصدی قیمت ها در آلمان در سال ۱۹۲۳ اشاره کرد.
تورم شتابان: افزایش سریع و با سرعت نرخ‌تورم می باشد به طور مثال دولت سعی می کنند که نرخ بیکاری را پایین تر از حد طبیعی نگه دارد این اقدام باعث افزایش تورم میشود.
تورم فشار سود: تورمی بوده است که در آن سرمایه‌گذاران تلاش بسیاری برای به دست آوردن سهم بزرگ‌تری از درآمد ملی را خواستار بوده و این خود منشأ تورم است.
تورم مهار شده: تورمی می‌باشد که به خاطر وجود شرایط طبقه رومی در داخل کشور به وجود می آید و در مقابل از افزایش تورم جلوگیری می کند. این شرایط زمانی به وجود می آید که تقاضای کل بیشتر از عرضه کلیه کالاها و خدمات باشد و تنها در صورتی این معادله درست است که شرایط دیگر ثابت باقی بماند.
تورم فشار تقاضا: منشاء تورم فشار ناشی از تقاضا به این صورت است که زمانی که تقاضای کل به نسبت جریان کالاها و خدمات های ایجاد شده در اقتصاد جلو بزنند و بیشتر شود در این صورت تورم ایجاد می گردد. هنگامی که تقاضای دولت بنگاه‌ها و همه مصرف کنندگان برای کالاها و خدمات عرضه شده افزایش یابد موجب افزایش قیمت ها میشود.
تورم فشار قیمت: نوعی از تورم می‌باشد که در اثر تحمیل قیمتهای بسیار گزاف از سوی صاحبکاران اقتصادی با هدف دستیابی به سودهای بیشتر و بزرگ ایجاد می گردند
تورم منفی به زبان ساده چیست؟
کاهش متوالی و مداوم قیمت ها را تورم‌منفی یا فروکش (deflation) می گویند یعنی اگر در محاسبه تورم، نرخ‌تورم بدست آمده به طور مداوم کاهش یابد و سپس منفی شود، در این صورت می گوییم که اقتصاد دچار تورم منفی شده است، همانطور که مشاهده می کنیم تورم‌منفی کاملا تعریفی عکس تورم (inflation) دارد.
علل تورم در سیستمهای اقتصادی
افزایش قیمت ها ریشه تورم است ، گرچه این امر می تواند به عوامل مختلفی نسبت داده شود. در زمینه علل ، تورم به سه نوع تقسیم می شود: تورم تقاضا-پس انداز ، تورم بر فشار و تورم داخلی.
باید با علل آن نیز آشنا باشید. باید دید چه چیزی باعث ایجاد تورم در سیستمهای اقتصادی میشود؟ برای این سوال یک جواب ساده و مورد توافق وجود ندارد، اما تعدادی نظریه وجود دارد که هر کدام از آنها به نوبه‌ی خود در ایجاد تورم نقشی ایفا می‌کنند.
اثر تقاضا-کشیدن
تورم افزایش تقاضا زمانی اتفاق می افتد که تقاضای کلی کالا و خدمات در یک اقتصاد با سرعت بیشتری نسبت به ظرفیت تولید اقتصاد افزایش یابد. با ایجاد تقاضای بالاتر و عرضه کمتر ، شکاف تقاضای عرضه ایجاد می کند که منجر به قیمت های بالاتر می شود. به عنوان مثال ، هنگامی که کشورهای تولید کننده نفت تصمیم به کاهش تولید نفت می دهند ، عرضه کاهش می یابد. این امر منجر به تقاضای بیشتر می شود که منجر به افزایش قیمت می شود و به تورم کمک می کند.
علاوه بر این ، افزایش عرضه پول در یک اقتصاد نیز منجر به تورم می شود. با داشتن پول بیشتر در اختیار افراد ، احساسات مثبت مصرف کننده منجر به هزینه های بالاتر می شود. این باعث افزایش تقاضا شده و منجر به افزایش قیمت می شود. عرضه پول می تواند توسط مقامات پولی یا با چاپ و دادن پول بیشتر به افراد و یا با كاهش ارزش (كاهش ارزش ارز) افزایش یابد. در همه این موارد افزایش تقاضا ، پول قدرت خرید خود را از دست می دهد.
اثر فشار
تورم تحت فشار در نتیجه افزایش قیمت نهاده های فرآیند تولید است. نمونه ها شامل افزایش هزینه های نیروی کار برای تولید کالای مناسب یا ارائه خدمات یا افزایش هزینه مواد اولیه است. این تحولات منجر به هزینه بالاتر برای محصول یا خدمات نهایی شده و به تورم کمک می کند.
تورم داخلی
تورم داخلی سومین دلیلی است که به انتظارات انطباقی پیوند می زند. با بالا رفتن قیمت کالا و خدمات ، نیروی کار انتظار دارد و هزینه های بیشتری را برای پرداخت هزینه های زندگی خود می خواهد. افزایش دستمزد آنها منجر به هزینه بیشتر کالاها و خدمات می شود و این مارپیچ قیمت دستمزد همچنان ادامه می یابد که یکی از عوامل باعث دیگر و برعکس آن می شود.
از نظر تئوری ، پول پولی رابطه بین تورم و عرضه پول یک اقتصاد را برقرار می کند. به عنوان مثال ، پس از فتح امپراتوری های آزتک و اینکا اسپانیایی ، مقادیر زیادی طلا و به ویژه نقره به اقتصاد اسپانیا و سایر اقتصادهای اروپا سرازیر شد. از آنجا که عرضه پول به سرعت افزایش یافته بود ، قیمت ها افزایش یافت و ارزش پول کاهش یافت و به سقوط اقتصادی کمک کرد.
انواع شاخص های تورم
بسته به مجموعه کالاها و خدمات مورد استفاده ، انواع مختلفی از مقادیر تورم به عنوان شاخص تورم محاسبه و ردیابی می شوند. شاخص های تورم متداول استفاده می شود شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) و شاخص قیمت عمده فروشی (WPI) .
فهرست قیمت مصرف کننده
CPI معیاری است که میانگین وزنی قیمتهای یک سبد کالا و خدماتی را که نیازهای مصرفی اولیه دارند ، بررسی می کند. آنها شامل حمل و نقل ، غذا و مراقبت های پزشکی می شوند. CPI با در نظر گرفتن تغییرات قیمت برای هر کالا در سبد از پیش تعیین شده کالا و میانگین آنها بر اساس وزن نسبی آنها در کل سبد محاسبه می شود. قیمت های در نظر گرفته شده ، قیمت های خرده فروشی هر یک از کالاها است که برای خرید توسط شهروندان انفرادی در دسترس است. از تغییرات CPI برای ارزیابی تغییرات قیمت ناشی از هزینه زندگی استفاده می شود ، و آن را به یکی از متداول ترین آمار برای شناسایی دوره های تورم یا کاهش قیمت تبدیل می کند. دفتر آمار آمریكا CPI را به صورت ماهانه گزارش می دهد و آن را تا سال 1913 محاسبه کرده است. 1
فهرست قیمت عمده فروشی
WPI یکی دیگر از معیارهای محبوب تورم است که تغییرات در قیمت کالاها را در مراحل قبل از سطح خرده فروشی اندازه گیری و ردیابی می کند. در حالی که موارد WPI از یک کشور به کشور دیگر متفاوت است ، اما بیشتر آنها شامل مواردی در سطح تولیدکننده یا عمده فروشی هستند. به عنوان مثال ، این شامل قیمت پنبه برای پنبه خام ، نخ پنبه ، کالاهای خاکستری پنبه ، و لباس پنبه ای است. اگرچه بسیاری از کشورها و سازمانها از WPI استفاده می کنند ، بسیاری از کشورها از جمله ایالات متحده از یک نوع مشابه به نام شاخص قیمت تولیدکننده (PPI) استفاده می کنند .
فهرست قیمت تولیدکننده
شاخص قیمت تولیدکننده خانواده ای از شاخص ها است که میانگین تغییر قیمت فروش دریافت شده توسط تولید کنندگان داخلی کالا و خدمات را در طول زمان اندازه گیری می کند. PPI تغییرات قیمت را از دیدگاه فروشنده اندازه می گیرد و با CPI که تغییرات قیمت را از منظر خریدار اندازه گیری می کند ، متفاوت است.
در همه این گونه انواع ، ممکن است که افزایش قیمت یک جزء (مثلاً روغن) باعث کاهش قیمت در بخش دیگر (مثلاً گندم) شود تا حدی. به طور کلی ، هر یک از شاخص ها نشان دهنده متوسط وزن متوسط تورم برای اجزای معین است که ممکن است در کل اقتصاد ، بخش یا سطح کالاها اعمال شود.
فرمول اندازه گیری تورم
برای محاسبه ارزش تورم بین دو ماه خاص (یا سال) از انواع فوق در شاخص های تورم می توان استفاده کرد. در حالی که تعداد زیادی محاسبه گر تورم آماده در حال حاضر در پورتال های مختلف مالی و وب سایت های مختلف موجود است ، همیشه بهتر است از روش های زیربنایی آگاهی داشته باشید تا از درک دقیق محاسبات اطمینان حاصل شود. از نظر ریاضی،
افزایش تورم = (مقدار نهایی شاخص CPI / مقدار اولیه CPI)
بگویید که مایلید بدانید که چگونه قدرت خرید 10،000 دلار بین سپتامبر 1975 و سپتامبر 2018 تغییر کرد. می توان اطلاعات شاخص تورم را در پرتال های مختلف به صورت جداول مشاهده کرد. از آن جدول ، شاخص های CPI مربوطه را برای دو ماه داده شده انتخاب کنید. برای سپتامبر 1975 ، 54.6 (مقدار اولیه CPI) و برای سپتامبر 2018 ، 252.439 (مقدار نهایی CPI) بود. 3 وصل شدن در بازده فرمول:
افزایش در تورم = (252.439 / 54.6) = 4.6234 = 462.34٪
از آنجا که می خواهید بدانید 10،000 دلار از سپتامبر 1975 در سپتامبر 2018 چقدر خواهد بود ، افزایش ضریب تورم را با مقدار آن برای بدست آوردن ارزش دلار تغییر دهید:
تغییر در ارزش دلار = 4.6234 * 10،000 دلار = 46،234.25
برای به دست آوردن ارزش دلار نهایی دوره پایان ، مبلغ اصلی دلار (10،000 دلار) را به تغییر ارزش دلار اضافه کنید:
ارزش دلار نهایی = 10،000 دلار + 46،234.25 $ = 56،234.25 دلار
این بدان معنی است که 10،000 دلار در سپتامبر 1975 ارزش 56،234.25 دلار خواهد داشت. اساساً ، اگر در سال 1975 یک سبد کالا و خدمات (همانطور که در تعریف CPI گنجانده شده است) به ارزش 10،000 دلار خریداری کنید ، همان سبد کالا در سپتامبر 2018 برای شما 56.234.25 دلار هزینه خواهد کرد.
جوانب مثبت و منفی تورم
تورم بستگی به این دارد که طرف به کدام طرف برسد ، خوب و بد است.
به عنوان مثال ، افراد دارای دارایی ملموس ، مانند دارایی یا کالاهای موجودی ، ممکن است دوست داشته باشند برخی از تورم را ببینند زیرا این ارزش دارایی های خود را که می توانند با نرخ بالاتر بفروشند بالا می برد. با این حال ، خریداران این گونه دارایی ها ممکن است از تورم راضی نباشند ، زیرا به آنها پول بیشتری می خواهد.
ممکن است افرادی که پول نقد دارند ، تورم را دوست ندارند ، زیرا ارزش دارایی آنها را از بین می برد. تورم هم توسط مشاغل در پروژه ها و هم توسط افراد موجود در سهام شرکت ها باعث افزایش سرمایه گذاری می شود زیرا انتظار دارند بازده بهتری نسبت به تورم داشته باشد.
با این وجود ، یک سطح بهینه از تورم برای ارتقاء هزینه تا حدی به جای پس انداز لازم است. اگر قدرت خرید پول در طول سالها یکسان باقی بماند ، ممکن است تفاوتی در پس انداز و هزینه نباشد. این ممکن است هزینه ها را محدود کند ، که می تواند بر کل اقتصاد تأثیر منفی بگذارد زیرا کاهش گردش پول باعث کاهش سرعت فعالیت های اقتصادی در یک کشور خواهد شد. برای حفظ ارزش تورم در دامنه بهینه و مطلوب یک رویکرد متعادل لازم است.
ارزش بالای ، منفی یا نامشخص تورم بر اقتصاد تأثیر منفی می گذارد. این امر منجر به عدم اطمینان در بازار می شود ، از تصمیم گیری های بزرگ در زمینه سرمایه گذاری جلوگیری می کند ، ممکن است منجر به بیکاری شود ، باعث افزایش احتمالی افراد در اولین زمان در ترس از افزایش قیمت کالا می شود و کالاهای لازم را برای اولین بار در اختیار سهام خود قرار می دهد. عدم تعادل در تجارت بین المللی با توجه به عدم قطعیت قیمت ها و همچنین بر نرخ ارز تأثیر می گذارد.
مقررات مالی تورم
تنظیم کننده مالی یک کشور مسئولیت مهم کنترل تورم را بر عهده دارد. این کار با اجرای اقدامات از طریق سیاست های پولی انجام می شود ، که به اقدامات یک بانک مرکزی یا کمیته های دیگر که تعیین کننده میزان و نرخ رشد عرضه پول هستند ، انجام می شود.
در ایالات متحده ، اهداف سیاست پولی فدرال رزرو شامل نرخ بهره متوسط بلند مدت ، ثبات قیمت و حداکثر اشتغال است و هر یک از این اهداف برای ارتقاء یک محیط مالی پایدار در نظر گرفته شده است. فدرال رزرو به روشنی اهداف بلند مدت تورم را به منظور حفظ نرخ تورم پایدار در طولانی مدت ، که به نوبه خود ، ثبات قیمت را حفظ می کند ، به وضوح برقرار می کند.
ثبات قیمت و یا یک سطح نسبتاً ثابت تورم – به مشاغل اجازه می دهد تا برای آینده برنامه ریزی کنند زیرا می دانند چه انتظاری را دارند. همچنین به فدرال رزرو اجازه می دهد تا حداكثر اشتغال را ایجاد كند ، این امر توسط عوامل غیر پولی تعیین می شود كه به مرور زمان در نوسان هستند و بنابراین تغییر می یابند. به همین دلیل ، فدرال رزرو هدف مشخصی را برای حداکثر اشتغال تعیین نمی کند ، و تا حد زیادی توسط ارزیابی اعضا تعیین می شود. حداکثر اشتغال به معنای بیکاری صفر نیست ، زیرا در هر زمان معینی با خالی شدن افراد و شروع به کار جدید ، میزان بی ثباتی خاصی وجود دارد .
مقامات پولی همچنین در شرایط شدید اقتصاد اقدامات استثنایی را انجام می دهند. به عنوان مثال ، به دنبال بحران مالی در سال 2008 ، صندوق فدرال ایالات متحده نرخ بهره را نزدیک به صفر نگه داشته و یک برنامه خرید اوراق قرضه – که اکنون قطع نشده است – به عنوان تسکین کمی دنبال کرده است . 4 برخی از منتقدان از برنامه ادعا آن را افزایش تورم در دلار آمریکا شود، اما تورم در سال 2007 به اوج خود رسید و به طور پیوسته در طول هشت سال بعدی کاهش یافته است. دلایل پیچیده زیادی وجود دارد که چرا QE منجر به تورم یا افزایش تورم نشده است ، هرچند ساده ترین توضیح این است که رکود اقتصادی یک محیط افتراقی بسیار برجسته بود و کاهش کمی از اثرات آن حمایت می کرد.
در نتیجه ، سیاستگذاران ایالات متحده تلاش کرده اند تورم را ثابت نگه داشته و در حدود 2٪ در سال ثابت نگه دارند. 5 بانک مرکزی اروپا نیز کاهش کمی تهاجمی به مقابله با تورم منفی در منطقه یورو را دنبال کرده است، و برخی از مکان ها با تجربه نرخ بهره منفی ، به دلیل ترس که کاهش قیمت می تواند نگه در منطقه یورو و منجر به رکود اقتصادی است. 6
علاوه بر این، کشورهایی که در حال تجربه میزان بالاتری از رشد می تواند نرخ تورم بالاتر جذب می کند. هدف هند حدود 4 درصد است ، در حالی که هدف برزیل 4.25 درصد است
سرمایه گذاری در برابر تورم
بورس بهترین محافظت در برابر تورم به حساب می آید ، زیرا افزایش قیمت سهام شامل تأثیر تورم است. از آنجا که هرگونه افزایش در هزینه مواد اولیه ، نیروی کار ، حمل و نقل و سایر جنبه های عملکرد منجر به افزایش قیمت محصول نهایی می شود که یک شرکت تولید می کند ، اثر تورمی در قیمت سهام منعکس می شود.
علاوه بر این ، ابزارهای مالی ویژه ای وجود دارند که می توان از آنها برای محافظت از سرمایه گذاری در برابر تورم استفاده کرد. آنها شامل اوراق بهادار حفاظت شده با تورم خزانه داری (TIPS) ، امنیت خزانه کم خطر هستند که به تورم که در آن مقدار اصلی سرمایه گذاری شده توسط درصد تورم افزایش می یابد ، نمایه می شوند. همچنین می توانید یک صندوق متقابل TIPS یا صندوق مبادله ارزی مبتنی بر TIPS را انتخاب کنید (ETF).
برای دسترسی به سهام ، ETF و صندوق های دیگر که می تواند برای جلوگیری از خطرات تورم کمک کند ، به حساب کارگزاری احتیاج دارید. انتخاب یک بورس کالا به دلیل تنوع در بین آنها می تواند یک روند خسته کننده باشد.
نمونه تورم
تصور کنید مادربزرگتان در سال 1975 یک لایحه 10 دلاری در کیف پول قدیمی خود پر کرده و سپس آن را فراموش کرده اید. هزینه بنزین در طی آن سال حدود 50 دلار در هر گالن بود ، به این معنی که وی می توانست آنگاه 20 گالن بنزین را با آن 10 دلار خریداری کند. بیست و پنج سال بعد در سال 2000 ، قیمت بنزین در هر گالن حدود 1.60 دلار بود. اگر او در سال 2000 یادداشت فراموش شده را پیدا کند و سپس به خرید بنزین ادامه دهد ، او فقط 6.25 گالن خریداری کرده است. اگرچه نوت 10 دلاری برای ارزش خود یکسان باقی مانده است ، اما در مدت زمان 25 ساله قدرت خرید خود را حدود 69 درصد از دست داد. این مثال ساده توضیح می دهد که چگونه با افزایش قیمت ، ارزش خود را با گذشت زمان از دست می دهد. به این پدیده تورم گفته می شود.
با این حال ، لازم نیست که قیمت ها همیشه با گذشت زمان افزایش یابد. آنها ممکن است ثابت بمانند یا حتی در حال کاهش باشند. به عنوان مثال ، هزینه گندم در ایالات متحده در ماه مارس 2008 به 11.05 دلار در هر بشکه رسید. تا اوت 2016 ، این رقم به 3.99 دلار در هر بوش رسید که ممکن است به عوامل مختلفی از قبیل شرایط آب و هوایی مناسب منجر به تولید بیشتر شود. گندم این بدان معناست که یک یادداشت ارزی خاص ، مثلاً 100 دلار ، در سال 2008 مقدار کمتری گندم و مقدار بیشتری در سال 2016 را بدست می آورد. در این حالت ، قدرت خرید همان علامت 100 دلاری در مدت زمان افزایش قیمت کالا افزایش یافته است. نپذیرفتن. این پدیده به عنوان کاهش نرخ تورم شناخته می شود.
در حالی که اندازه گیری تغییرات قیمت محصولات فردی با گذشت زمان بسیار آسان است ، اما نیازهای انسان فراتر از یک یا دو محصول از این دست است. افراد برای داشتن یک زندگی راحت به یک مجموعه بزرگ و متنوع از محصولات و همچنین میزبان خدمات نیاز دارند. این کالاها شامل کالاهایی مانند دانه های غذایی ، فلز و سوخت ، وسایلی مانند برق و حمل و نقل ، و خدماتی مانند مراقبت های بهداشتی ، سرگرمی و نیروی کار است. هدف تورم اندازه گیری تأثیر کلی تغییرات قیمت برای مجموعه ای از محصولات و خدمات متنوع است و امکان ارائه یک ارزش واحد از افزایش سطح قیمت کالاها و خدمات در یک اقتصاد را برای یک دوره زمانی فراهم می کند.
نمونه های شدید تورم
تعداد معینی ارز کاملاً از طلای یا نقره حمایت می شوند. از آنجایی که بیشتر ارزهای جهانی پول پولی هستند ، عرضه پول می تواند به دلایل سیاسی به سرعت افزایش یابد و در نتیجه تورم ایجاد شود. مشهورترین نمونه ، چربی خون بالا است که در اوایل دهه 1920 جمهوری ویمار آلمان را لرزاند. کشورهایی که در جنگ جهانی اول پیروز شده بودند ، خواهان جبران خسارت از آلمان بودند که به ارز کاغذ آلمانی قابل پرداخت نیست ، زیرا این به دلیل استقراض دولت از ارزش مشکوک بود. آلمان تلاش کرد تا یادداشت های کاغذی را چاپ کند ، ارز خارجی را با آنها خریداری کند و از آن برای پرداخت بدهی های خود استفاده کند.
این سیاست منجر به کاهش ارزش سریع مارک آلمانی شد و بیش از حد تورم همراه بود. مصرف کنندگان آلمانی با تلاش برای صرف هزینه هرچه سریعتر پول ، چرخه را تشدید کردند و انتظار داشتند که این مقدار بی ارزش و کمتر از انتظار آنها باشد. پول بیشتر و بیشتر اقتصاد را تحت الشعاع قرار داد و ارزش آن كاهش یافت تا جایی كه مردم دیوارهای خود را با اسكناس های بی فایده چاپ می كنند. شرایط مشابهی در پرو در 1990 و زیمبابوه در 2007-2008 رخ داده است .
۱. پول در گردش
تورم عمدتا به علت سبقت جستن میزان پول در گردش از رشد اقتصادی ایجاد میشود. از جایی که در طول قرن گذشته کشورهای صنعتی از استاندارد طلایی خود دور شدند، ارزش پول از طریق پول در گردش و قابل مشاهده‌ی مردم تعیین میشود. زمانی که بانک مرکزی تصمیم بگیرد پولی بیش از نرخ رشد اقتصادی را به چرخه‌ی مالی تزریق کند، ارزش پول سقوط خواهد کرد. دلیل این موضوع تغییر نظر مردم نسبت به وضعیت پولی است. در نتیجه قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کنند. زیرا در حقیقت در آن زمان هر واحد پولی کمتر می‌ارزد.
یک راه دیگر برای فهمیدن تاثیر پول در گردش بر تورم استفاده از این گزاره کلی است که همیشه اجناسی که کمیاب‌تر باشند ارزش بیشتری خواهند داشت. همین منطق برای پول هم صادق است. زمانی که پول فراوانی بیشتری داشته باشد، ارزشش کم خواهد شد. وقتی حکومتی تصمیم به چاپ پول جدید می‌گیرد، ارزش پولی که در چرخه هست، کاهش می‌یابد. به بیانی دیگر با افزایش نقدینگی در جامعه، پول بیشتری در ازای همان مقدار کالا وجود خواهد داشت. این موضوع به طور اجتناب ناپذیری باعث افزایش تقاضا و قیمتهای بالاتر میشود.
۲. بدهی خارجی
همه‌ی ما می‌دانیم میزان بالای بدهی‌های خارجی برای یک کشور چیز بدی است. اما آیا می‌دانید همین بدهی‌ها به مرور زمان باعث افزایش تورم میشود؟ علت این موضوع این است که با افزایش بدهی‌های خارجی حکومت دو گزینه خواهد داشت: افزایش مالیات یا چاپ پول بیشتر برای پرداخت بدهی‌ها.
افزایش مالیات صنایع را مجبور می‌کند تا با بالا بردن قیمت‌ها به منظور پوشش افزایش مالیات، نسبت به آن واکنش نشان دهند. لذا از روی ناچاری حکومت‌ها راه دوم را انتخاب می‌کنند، چاپ پول بیشتر به منظور افزایش پول در گردش. همانگونه که در بالا گفته شد این کار هم باعث افزایش قیمت‌ها و افزایش تورم میشود.
۳. تاثیر کشش تقاضا
تاثیرات کشش تقاضا بیشتر به صورت افزایش دستمزد در سیستم اقتصادی (معمولا اقتصادهای رو به رشد با نرخ بیکاری پایین) تاثیر می‌گذارد. مردم پول بیشتری برای خرید کالاهای مصرفی خواهند داشت. این افزایش تقاضا برای کالاهای مصرفی منجر به افزایش تقاضا برای تولید میشود. در نتیجه‌ی افزایش تقاضا، شرکت‌ها به منظور تنظیم عرضه و تقاضا، قیمت‌ها را به نسبت سطح مصرف کننده بالا می‌برند.
افزایش بالای تقاضا برای یک کالا یا خدمات، تعیین کننده‌ی قیمت آن است. برای مثال وقتی دستمزد مردم به ازای هر ساعت کاری افزایش یابد، افراد بیشتری قصد بهسازی خانه را پیدا خواهند کرد. این افزایش تقاضا برای بهسازی خانه قیمت کالاها و سرویس‌های مربوط به آن را نیز افزایش می‌دهد. در همین راستا قیمت نقاش، متخصص الکتریک و سایر پیمان‌کاران افزایش می‌یابد تا با افزایش تقاضا به تعادل برسد. در نتیجه قیمت‌ها بالا می‌رود.
۴. تاثیر فشار هزینه
عامل دیگری که موجب بالا رفتن قیمت کالاهای مصرفی و سرویس‌ها میشود، یک نظریه‌ی اقتصادی است که تحت عنوان تاثیر فشار هزینه شناخته میشود. این نظریه بیان می‌کند وقتی شرکت‌ها با افزایش قیمت مواد خام و اولیه‌ی ورودی یا افزایش دستمزدها رو‌به‌رو می‌شوند، به منظور حفظ سودبخشی خود، این هزینه‌ها را در قالب افزایش قیمت‌ها بر عهده‌ی مصرف کننده می‌گذارند.
به عنوان مثال افزایش بهای شیر باعث میشود همه تولیدکنندگان فرآورده های لبنی، قیمتهای خود را بالا ببرند. به این علت که اکنون برای آنها تولید یک واحد از آن محصول، گران‌تر تمام میشود.
۵. میزان تبادلات خارجی
با قرار گرفتن در معرض بازارهای خارجی تورم می‌تواند وضعیت وخیم‌تری پیدا کند. در ایران اساس مبادلات بر پایه‌ی ریال است. در مبادلات روزانه، ما به عنوان مصرف کننده به میزان مبادلات با شرکای تجاری خارجی‌مان توجه چندانی نمی‌کنیم، اما با اقتصاد رو به رشد جهانی، میزان تبادلات یکی از عوامل تعیین کننده در نرخ تورم ما خواهد بود.
وقتی مبادلات خارجی دچار تحولاتی شود مثلا ارزش پول ایران نسبت به پول خارجی کاهش یابد، موجب میشود اجناس خارجی برای مصرف کننده‌ی ایرانی گران‌تر و در مقابل کالا و خدمات ایرانی برای مصرف کننده‌ی خارجی ارزان‌تر شود. این تفاوت میزان مبادلات بین اقتصاد ما و شرکای خارجی می‌تواند باعث افزایش سودآوری و توان رقابتی شرکت‌های ما در بازارهای خارجی شود، ولی همزمان بر کالاهای وارداتی (که سهم زیادی از کالاهای مصرفی در ایران را تشکیل می‌دهد) نیز تاثیر می‌گذارد و موجب میشود این کالا برای مصرف کننده در ایران بیش از پیش گران‌تر باشد.
نرخ تورم در ایران پس از انقلاب
کمترین و بیشترین نرخ‌تورم به ترتیب، در دهه ۵۰ در سال‌های ۵۷ و ۵۹، در دهه ۶۰ در سال‌های ۶۴ و ۶۹، در دهه ۷۰ در سال‌های ۷۰ و ۷۴ در دهه ۸۰ در سال‌های ۸۴ و ۸۷ تحقق یافته است. کمترین میزان‌تورم مربوط به سال ۶۴ با ۶.۹ درصد و بیشترین مربوط به سال ۷۴ با ۴۹.۴ درصد بوده است. در دو دهه اخیر یعنی دهه ۷۰ و ۸۰ شاهد فرازونشیب‌هایی در نرخ‌تورم بوده‌ایم؛ به این صورت که از سال ۷۰ روند صعودی تورم را با نرخ ۲۰.۷ درصد شاهد بودیم و این روند ادامه داشت تا اینکه در سال ۷۴ رکورد ۴۹.۴ ثبت شد که بالاترین نرخ رسمی تورم در کشور است. از سال ۷۵ به بعد مجددا کاهش‌تورم را داشتیم تا اینکه در سال ۸۰ نرخ‌تورم به ۱۱.۴ درصد رسید. هر چند در سال‌های ۸۱ تا ۸۳ نرخ‌تورم حدود ۱۵ درصد را تجربه کردیم ولی از سال ۸۴ به بعد نیز تورم به مرز ۱۰ درصد رسید اما افزایش آن را تا سال ۸۷ شاهد بودیم، به طوری که تورم در این سال به ۲۵.۴ درصد رسید. آخرین و ششمین دوره افزایشی نرخ‌تورم هم به سال ۸۸ برمی‌‌گردد که از نرخ ۱۰.۸ درصد آغاز شد و در سال ۹۰ به نرخ ۲۱.۵ درصد رسید.
مهم‌ترین عوامل بروز تورم در ایران
۱. تأمین کسری بودجه از طریق استقراض دولت از بانک مرکزی و یا از طریق فروش درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت به بانک مرکزی باعث افزایش پایه پولی و نقدینگی می‌گردد و افزایش نقدینگی در افزایش سطح عمومی قیمت‌ها (تورم) ظاهر میشود.
۲. عوامل ساختاری ناشی از عدم هماهنگی‌های بخشی، تنگناهای زیرساختی و چسبندگی عرضه در بخش‌های کلیدی مانند صنعت و کشاورزی که باعث کشش‌ناپذیری عرضه در این بخش‌ها گردیده است؛ به طوری که که در شرایط رشد سریع تقاضا، امکان افزایش متناسب وهم‌زمان عرضه وجود ندارد و منجر به تورم میشود.
یکی از راه‌های مهار تورم اتخاذ صحیح سیاست‌های پولی مناسب است؛ یعنی رشد باثبات و پیش‌بینی شده حجم پول. بسیاری از کشورها مانند کره جنوبی، مکزیک، نیوزیلند و انگلستان بااعمال سیاست‌های پولی اصولی، موفق به کاهش تورم به ارقام یک‌رقمی (معمولاً زیر ۵ درصد) شده‌اند که یکی از دلایل عمده آن استقلال بانک مرکزی در این کشورها برای پیش‌برد سیاست‌های پولی بوده است.
